Αυτή την περίοδο σε μια τόσο ρευστή κοινωνική πραγματικότητα, αν μπορούμε να το ονομάσουμε πραγματικότητα όλο αυτό που βιώνουμε, η επικοινωνία έχει γίνει τόσο προσβάσιμη σε κάθε μορφή της αλλά η ανθρώπινη υπόσταση χάνεται ολοένα στην προσπάθειά της να βρει τρόπους να παραμείνει συνδεδεμένη τόσο με τον εαυτό της όσο και με τους συνανθρώπους της. Πολλοί λένε ότι νιώθουν μόνοι και ότι μια γενικότερη μοναξιά περιβάλλει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην οποία ζουν κι αναπνέουν. 

Τι πραγματικά συμβαίνει όμως για τον καθένα από εμάς;

Νιώθουμε μόνοι ή ότι μας περιβάλλει μοναξιά;

Ας τα ξεχωρίσουμε στο μυαλό μας. 

Μόνος μπορεί να αισθάνεται κάποιος χωρίς να νιώθει μοναξιά. Μπορεί να έχει αυτό το αίσθημα επειδή έχει μειωθεί η διαπροσωπική επαφή με άτομα που συνήθιζε να είναι ιδιαίτερα κοντά και πλέον να νιώθει ένα κενό και ότι κάτι/κάποιος του λείπει από την καθημερινότητά του. 

Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως κάποιο άτομο που νιώθει μόνο δε σημαίνει απαραίτητα ότι είναι και μόνο ή ότι δεν περιβάλλεται πλέον από αγαπημένα άτομα. Μπορεί κανείς να νιώθει μόνος ανάμεσα σε πλήθος και να κρύβει αυτό το αίσθημα πίσω από το προσωπείο του χαρούμενου και χαμογελαστού, της ψυχής της παρέας… 

Έτσι προκύπτουν δυο όροι: η μόνωση και η μοναχικότητα. Ο πρώτος αναφέρεται στην κατάσταση κατα την οποία κανείς είναι πραγματικά μόνος είτε νιώθει ανάλογα είτε όχι. Ο δεύτερος όρος αναφέρεται στην επιλογή κάποιου να είναι μόνος και απομακρυσμένος από ανθρώπους είτε επειδή έχει ανάγκη από μια περίοδο ηρεμίας και εσωτερικής αναζήτησης είτε επειδή νιώθει μοναξιά. 

Τι προσδιορίζει λοιπόν τη μοναξιά; 

Η μοναξιά δεν είναι απότοκος της απουσίας φίλων και αγαπημένων ανθρώπων.

Πηγάζει από βαθιά ριζωμένα αισθήματα ανεπάρκειας, αβοηθησίας, χαμηλής αυτοεκτίμησης, τελειομανίας, ματαιότητας και ντροπής.

Οι άνθρωποι που νιώθουν το αβάσταχτο αίσθημα της μοναξιάς, το οποίο όπως βλεπουμε περικλείει και σηκώνει από πίσω του μια σειρά άλλων συναισθημάτων, δεν πιστεύει ότι είναι άξιο και ικανό να δημιουργήσει σχέσεις, να αγαπηθεί και να γίνει αποδεκτό ανευ όρων. Πάλευει μέσα του με το άγχος της απόρριψης και κουβαλά μια αδιάκοπη ενοχή αναρωτώμενο αν είναι άτομο χωρίς ψεγάδι και αν είναι όλοι ευχαριστημένοι μαζί του. 

Η μοναξιά είναι μια ψυχολογική κατάσταση κατά την οποία το άτομο ακούει σε μια εσωτερική φωνή που μόνο αρνητικά έχει να του μιλήσει, όπως “πώς είσαι έτσι;” “ποιός θα κάνει παρέα μαζί σου έτσι όπως φέρεσαι;” “δεν είσαι ικανός να αγαπηθείς, κάτσε στο καβούκι σου” κ.ά. 

Ο Martin Buber (1986) είχε πει ότι ο άνθρωπος που νιώθει μοναξιά αδυνατεί να έρθει σε ουσιαστική επαφή με τον εαυτό του. Τον κρατά καλά κρυμμένο γιατί φοβάται να τον αγγίξει και να τον περιεργαστεί. Ταυτόχρονα γεννά αισθήματα αντιπάθειας προς την υπόστασή του, επειδή ακριβώς έχει αποκοπεί από τον εαυτό του. Έτσι ένας φαύλος κύκλος μπαίνει σε λειτουργία κάνοντας το άτομο να νιώθει αβοήθητο κι εγκλωβισμένο στην ανυπαρξία της ύπαρξής του. 

Δυο ακόμα σημαντικές φιλοσοφικές καταβολές με θέμα τη μοναξιά ακούστηκαν από τον Pascal και τον Schopenhauer.

Ο πρώτος είπε πως τα δεινά της μοναξιάς που βιώνει ο άνθρωπος προέρχονται από το γεγονός ότι δεν αισθάνεται ικανός να κάτσει με τον εαυτό του, να τον γνωρίσει και να μιλήσουν σαν 2 καλοί φίλοι.

Ο δεύτερος ανέφερε πως μόνο όταν κάποιος έχει μείνει μόνος με τον εαυτό του μπορεί έπειτα να είναι ο εαυτός του. Να νιώθει πραγματικά ελεύθερος, όντας σ’ένα μονοπάτι πιο κοντά στο χάος της ανθρώπινης ύπαρξης. 

Οι διάφορες φιλοσοφικές κι επιστημονικές καταβολές ανά τους αιώνες έφεραν τη διάκριση ανάμεσα σε 2 είδη μοναξιάς:

τη διαπροσωπική και την υπαρξιακή. 

Η διαπροσωπική μοναξιά…

Αναφέρεται στα συναισθήματα που αποφέρει η απομόνωση και η απομάκρυνση από άλλους άνθρωπους. Αυτή εδράζεται σ’έναν πηγαίο και καίριο φόβο για ανθρώπινη επαφή, επικοινωνία και σύνδεση συνδυαστικά με τον φόβο της απόρριψης. 

Η υπαρξιακή μοναξιά…

Εδράζεται στο αίσθημα αβοηθησίας του ανθρώπου απέναντι στο χάσμα και το χάος που υπάρχει στην υπόλοιπη ανθρωπότητα. Στο χάος της ύπαρξης μέσα στο οποίο έχει αφεθεί μόνος για ν’ανακαλύψει και να βρει τη θέση του μέσα σε αυτήν. 

Έχει άραγε ευεργετικές ιδιότητες η μοναξιά;

Όπως κάθε συναίσθημα, έτσι και η μοναξιά, όταν εμφανίζεται έχει μια λειτουργία ύπαρξης κι έναν σκοπό. Μας χτυπάει το καμπανάκι και μας βοηθά να καταλάβουμε ότι κάτι δεν πάει καλά. Αυτό συμβαίνει τόσο στη σχέση με τον εαυτό μας όσο και στις διαπροσωπικές σχέσεις στις οποίες υπάρχουμε. Ξεκινά μια εσωτερική κινητοποίηση για αλλαγή και επαναπροσδιοριμό αναγκών, θέλω κι απαιτήσεων τόσο από εμάς τους ίδιους όσο και από τους γύρω μας. 

Τι μπορούμε να κάνουμε όταν η μοναξιά και όλα τα επιπρόσθετα συναισθήματα που την περιβάλλουν μας χτυπήσουν την πόρτα της ψυχής, του μυαλού και της καρδιάς μας; 

Όπως έχω αναφέρει πολλάκις, η αναγνώριση της ύπαρξης του συναισθήματος κι ό,τι αυτό συνεπάγεται είναι το ήμισυ της λύσης του και του δρόμου προς την αλλαγή.

Πολλές φορές πνιγόμαστε στα αβάσταχτα συναισθήματα που η μοναξιά φέρει μαζί της. Έτσι, δεν καταλαβαίνουμε ότι αυτό που βιώνουμε είναι η μοναξιά. Πασχίζουμε να το βάλλουμε στην άκρη και να το βγάλουμε από πάνω μας. Μην έχοντας όμως, κάτσει να το διερευνήσουμε, να αναρωτήθουμε:

• από που έρχεται όλο αυτό;
• γιατί έχει έρθει;
• τι σημαίνει για εμένα και τη λειτουργία μου στον κόσμο;

…Το μόνο που καταφέρνουμε είναι να το κρύβουμε και να προσπαθούμε να το σκεπάσουμε.

Έτσι όμως βρισκόμαστε σε μια συνεχή πάλη απέναντι στη δική του δύναμη να ξεσκεπαστεί και να μας περικλείσει. Καταλήγουμε σωματικά, πνευματικά αλλά κυρίως ψυχικά εξαντλημένοι και στερέμενοι από οποιοδήποτε ψίχουλο ενέργειας. 

Αναγνώρισε την αρνητικής χροιάς αυτο-ομιλία και αντικατέστησέ τη με θετική.

Ο τρόπος που μιλάμε στον εαυτό μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με αυτό που διαμορφώνεται ως προσωπικότητα και αυτό που εκπέμπουμε ως άνθρωποι στις σχέσεις μας και στον κόσμο γύρω μας. Για παράδειγμα, όταν ακούς μια εσωτερική φωνή να σου λέει “κανείς δε νοιάζεται για μένα” σκέψου αν πραγματικά και ρεαλιστικά ισχύει αυτό ή αν μπορείς να σκεφτείς συγκεκριμένα πρόσωπα τα οποία έστω και σιωπηλά με τον δικό τους τρόπο δείχνουν την παρουσία τους και την υποστήριξή τους και πες στον εαυτό σου “υπάρχουν άνθρωποι που νοιάζονται για μένα”.

Άλλο παράδειγμα θα ήταν να σκεφτείς: “θα μείνω για πάντα μόνος, χωμένος και εγκλωβισμένος στη μοναξιά μου” και τότε να θέσεις ένα στοπ στον εαυτό σου. Να αναλογιστείς αν είναι όντως αλήθεια αυτό ή αν έχει περισσότερο νόημα να πεις στον εαυτό σου: “Είναι εντάξει που νιώθω μοναξιά τώρα, χρειάζομαι λίγο χρόνο με εμένα και για εμένα, δεν θα είναι για πάντα έτσι”.

Αναρωτήσου για την ποιότητα των σχέσεων στις οποίες εμπλέκεσαι.

Υπάρχει μια ισορροπία ικανοποίησης και των δικών σου αναγκών και θέλω- ή τρέχεις συνέχεια να προλάβεις τα θέλω των άλλων και να τους ευχαριστείς αδιάλειπτα; Είναι σχέσεις που σε ανεβάζουν και σε βοηθούν να πετάξεις να πιάσεις τα όνειρα και τις επιθυμίες σου ή σε κρατάνε δέσμιο και σε τραβάνε πίσω από τα όνειρα άλλων; Επαναδιαπραγματεύσου τη βάση των σχέσεών σου και κατά πόσο όλοι οι άνθρωποι που σε περιβάλλουν είναι άξιοι να είναι δίπλα σου, είναι αυτοί που πραγματικά θες και είναι αυτοί που θέλουν αληθινά και απρόσκοπτα να βρίσκονται δίπλα σου σε χαρούμενους αλλά και χαλεπούς καιρούς. 

Κράτα τα μάτια σου ορθά ανοιχτά μπροστά στην επιρροή της εικόνας που προέρχεται από τα social media.

Μια εικόνα μπορεί να είναι χίλιες λέξεις. Όχι μόνο γι αυτό που δείχνει αλλά κυρίως γι’αυτό που μπορεί να κρύβει από πίσω στα βαθύτερα νοήματά της. Είσαι δηλαδή απόλυτα βέβαιος ότι βλέπεις την πλήρη αλήθεια; Μήπως η σύγκριση που κάνεις ανάμεσα στον εαυτό σου και την εικόνα είναι πλασματική; Επανεξέτασε αυτά τα κριτήρια.Δες κριτικά τι είναι αυτό που πραγματικά έχει σημασία μέσα από τον βομβαρδισμό πληροφορίας που υπάρχει στον εικονικό αυτό κόσμο.

Επικεντρώσου σε ασχολίες που σε κάνουν να αισθάνεσαι χαρούμενο, δημιουργικό και συναισθηματικά πλήρη.

Γέμισε την καθημερινότητά σου με πράγματα που σε ευχαριστούν. Ζήσε το κάθε δευτερόλεπτο κάνοντάς τα. Πολλές φορές χανόμαστε μέσα στα λεπτά και τις ώρες της ημέρας προσπαθώντας να βρούμε τι θα κάνουμε τα επόμενα λεπτά και τις επόμενες ώρες. Εν τέλει ευχαριστιόμαστε κάποια στιγμή ή συνεχώς κυνηγάμε έναν χρόνο που πριν λίγο είχε περάσει από δίπλα μας κι εμείς δεν του δώσαμε καμμιά σημασία; 

Μπορείς για παράδειγμα να συμμετέχεις σε μια εθελοντική δράση…

Να νιώσεις βαθιά την έννοια του μοιράσματος και της προσφοράς, της χωρίς αντάλλαγμα δοτικότητας. Δώσε μια πρόκληση στον εαυτό σου να προσπαθήσει για κάτι που μοιάζει ακατόρθωτο, μα βήμα βήμα μπορεί να γίνει χειροπιαστό. Όπως είχε πει και ο Νίκος Καζαντάκης “φτάσε όπου δεν μπορείς”. Άσε λοιπόν τον εαυτό σου ελεύθερο από πιστεύω που τον κρατούν δέσμιο. Δώσε του πιστεύω που θα τον σηκώσουν ψηλά.

Αυτοφροντίσου, δεν είναι ούτε εγωιστικό ούτε κακό.

Είναι ό,τι πιο σημαντικό για την ψυχική σου υγεία. Μίλησε με ειλικρίνεια στον εαυτό σου και στα άτομα που αισθάνεσαι κοντά σου. Εξήγεισαι τους το ανεξήγητο που βιώνεις και ζήτησε βοήθεια. Είναι εντάξει να χρειάζεσαι βοήθεια. Ένας ειδικός πάντα θα είναι εκεί να σε ακούσει με ανοιχτή καρδιά και μυαλό για να σου δώσει την ενθάρρυνση που χρειάζεσαι να καταλάβεις το γιατί και το από πού πρέπει να ξεκινήσεις το ταξίδι προς την αλλαγή. 

Ακόμα και το διαμάντι χρειάζεται ιδιαίτερη επεξεργασία για να δείξει τη λάμψη του.

Ξεκινάει από ένα κομμάτι κάρβουνο και με υπομονή, επιμονή και αφοσίωση λάμπει ολόγυρα. Η λάμψη σου θα σε πλημμυρίσει. Αξίζεις να κολυμπήσεις σε αυτήν! 

Σ’ευχαριστώ για το χρόνο σου. 

Είμαι εδώ ό,τι χρειαστείς 

Μιχαέλα