Πρόγραμμα Παρέμβασης στις κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες μέσω του παιχνιδιού

Το παιχνίδι είναι ένα απαραίτητο και ιδιαίτερα χρήσιμο μέσο προς ενίσχυση των επικοινωνιακών, κοινωνικών και συμπεριφορικών δεξιοτήτων του παιδιού. Σε κάθε συνθήκη παιχνιδιού, το παιδί και η συμπεριφορά του - ο τρόπος συσχετισμού του τόσο με συνομηλίκους όσο και με ενηλίκους - βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

Βασικός σκοπός του παιχνιδιού είναι η ευχαρίστηση που αποκομίζει το παιδί από αυτό.

Κάθε μορφή παιχνιδιού περιλαμβάνει μια ευρεία από κοινωνικές νόρμες, ρόλους και αντιδράσεις μέσω των οποίων το παιδί κατανοεί και μαθαίνει καλύτερα τον εαυτό του αλλά και το περιβάλλον στο οποίο ζει, μεγαλώνει κι αλληλεπιδρά ενεργά.

Το παιχνίδι απαιτεί υψηλό εσωτερικό κίνητρο και ευελιξία δράσης και σκέψης ώστε να μπορέσει το παιδί να ελίσσεται μέσα από μια ποικιλία ρόλων, κανόνων, σκοπών, συμπεριφορών, προσώπων και ιδεών.

Το παιδί μετά τους πρώτους μήνες της ζωής του είναι δυνάμει έτοιμο να εισαχθεί σε συνθήκη παιχνιδιού και να ξεκινήσει να λαμβάνει αλλά και να εκδηλώνει συναισθήματα και συμπεριφορές.

Χρειάζεται όμως κάθε παιδί να λαμβάνει εξατομικευμένα τον τρόπο παιχνιδιού που του είναι χρήσιμος για να μπορέσει να αλληλεπιδράσει λειτουργικά. Μέσα από το παιχνίδι το παιδί μαθαίνει να αναπτύσσει πολύπλευρες δεξιότητες: γνωστικές, κινητικές, γλωσσικές, κοινωνικές και συναισθηματικές.

Πολλές φορές όμως παρατηρείται πως τα παιδιά δυσκολεύονται να παίξουν λειτουργικά κι εποικοδομητικά. Αυτό μπορεί να συμβαίνει διότι έχουν αδυναμία να καταλάβουν τον κόσμο που τους περιβάλλει, να κατανοήσουν τους γύρω τους, να στερούνται φαντασίας, ευελιξίας στην σκέψη και αυθορμητισμού. Με λίγα λόγια, αδυνατούν τόσο να επικοινωνήσουν τις δικές τους ανάγκες όσο και να αποκωδικοποιήσουν τα μηνύματα που λαμβάνουν από τρίτους, δηλαδή τους συμπαίκτες τους.

Έτσι, δημιουργήθηκε το πρόγραμμα παιχνιδιού SSIP προκειμένου να διερευνηθούν και κατόπιν να σχεδιαστούν εκπαιδευτικοί και θεραπευτικοί στόχοι σχετικά με τις απαιτούμενες δεξιότητες γόνιμης αλληλεπίδρασης που δύναται να στερείται κάθε παιδί εξατομικευμένα, ειδικά στη διάδρασή του με ενήλικες αλλά και συνομηλίκους.

Το πρόγραμμα ξεκινά με βιντεοσκοπημένη παρατήρηση σε τέσσερα επίπεδα:

Παιδί - Γονέας (Μαμά ή Μπαμπάς) Παιδί - Γονέας (Μαμά ή Μπαμπάς) Παιδί - Γονείς (Μαμά & Μπαμπάς) Παιδί - Θεραπευτής

* Ο κύκλος της κλινικής παρατήρησης ολοκληρώνεται με δομημένη συνεδρία συμβουλευτικής καθοδήγησης γονέων/ ενήλικων φροντιστών.

Κατόπιν παρατήρησης και διερεύνησης δομείται εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα με βάση το παιχνίδι με κύριους - πυρηνικούς στόχους:

• αναφορά στο πρόσωπο που αλληλεπιδρά, ώστε το παιδί να δύναται να χρησιμοποιεί τις συμπεριφορές, τις ιδέες και τις πράξεις του προσώπου αυτού ως κριτήριο καθορισμού της δικής του συμπεριφοράς.
• μοίρασμα συναισθημάτων: το παιδί να συμμετέχει ενεργά και να μοιράζεται δυναμικά τα συναισθήματα, τις ιδέες, τα ενδιαφέροντα και τις σκέψεις του με το πρόσωπο αλληλεπίδρασης αφήνοντας τον εαυτό του ελεύθερο να εκφραστεί.
• ικανότητα αυτορρύθμισης: να καταφέρει να “ρυθμίζει” τον εαυτό του με τρόπο λειτουργικό για τη σύνδεσή του με τους άλλους, να “μπαίνει” στη θέση τους, να επαναλαμβάνει όσες συμπεριφορές είναι αποδεκτές, να βοηθάει, να αντιλαμβάνεται ανάγκες των προσώπων αλληλεπίδρασης και να ανταποκρίνεται σε αυτές.
• ενίσχυση ικανότητας προσαρμογής και ακολουθίας κανόνων, αλλαγών, μεταβάσεων και δυναμικής δημιουργικότητας.
• ανάπτυξη επεισοδιακής μνήμης: δηλαδή το παιδί μαθαίνει να λαμβάνει αποφάσεις πάνω στο παιχνίδι βάσει μιας λειτουργικής συνέχειας προηγηθέντων γεγονότων και να κρίνει ή να προβλέπει τη συνέχεια μιας απόφασης. Μαθαίνει να ξεχωρίζει σημαντικές από ασήμαντες πληροφορίες και να εστιάζει την προσοχή του εκεί που χρειάζεται.
• ανάπτυξη αυτογνωσίας: να αναγνωρίζει δηλαδή την επίδραση και τη συνέπεια των πράξεων και των συμπεριφορών του στους άλλους με τους οποίους αλληλεπιδρά.
• ανάπτυξη συνεργασίας: να περιμένει τη σειρά του και να δείχνει υπομονή, να λαμβάνει πρωτοβουλίες, να συμμετέχει ενεργά και δυναμικά αναγνωρίζοντας τόσο τα δικά του όσο και των άλλων τα συναισθήματα, λαμβάνοντας υπόψη του και συνδυάζοντας πληθώρα εισερχόμενων πληροφοριών.

Με το πέρας του προγράμματος παρέμβασης το παιδί θα έχει εκπαιδευτεί και αναπτύξει τις παραπάνω δεξιότητες βάσει του δικού του δυναμικού εξατομικευμένα.