Τι είναι η ζήλια;

Είναι ένα συναίσθημα όπως όλα τα άλλα. 

Γιατί τότε γίνεται έντονη συζήτηση γύρω από το όνομά της ως κάτι μεμπτό και αποκρουστικό;

Όπως όλα τα συναισθήματα, μπορεί να πάρει πολλές μορφές και διαστάσεις πάνω σ’ ένα συνεχές. 

Πάμε να τη γνωρίσουμε καλύτερα. Να δούμε την ποιότητά της και να κατανοήσουμε πότε μπορεί να επηρεάζει αρνητικά τη ζωή μας ώστε να βρούμε τρόπους να την απαλείψουμε. 

Η ζήλια είναι ένα συναίσθημα μνησικακίας και δυσαρέσκειας απέναντι σε κάποιον που νιώθω έχει κάτι που λείπει από τη δική μου ζωή, όπως για παράδειγμα επιτυχία, υλικά αγαθά, καλές διαπροσωπικές σχέσεις, γάμο, παιδιά κ.ά

Το αίσθημα της ζήλιας συναντάται ιδιαίτερα μέσα σε συναισθηματικές/ερωτικές σχέσεις όπου ένα άτομο μπορεί ν’αντιδρά σε κάποια αντιλαμβανόμενη απειλή ότι κάτι κακό μπορεί να συμβεί στη σχέση.

Ο Albert Ellis είχε ορίσει τη ζήλια ως ‘αυτοπροκαλούμενη μιζέρια’. Το άτομο ζηλεύει επειδή το θέλει, και όχι επειδή επηρεάζεται μόνο από καταστάσεις που πυροδοτούν αυτό το αίσθημα. Αποτελεί την ανάγκη μας να επιβεβαιώσουμε ότι κάτι μας ανήκει και ότι είμαστε η προτεραιότητα του άλλου ατόμου, σε οποιαδήποτε συναισθηματική σχέση, ερωτική – οικογενειακή – φιλική – ακόμα και συναδελφική. 

Η ζήλια όπως είπαμε μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και διαστάσεις, και συγκεκριμένα 3. Φαίνεται να διακρίνεται σε φυσιολογική, νευρωτική και παθολογική. 

Φυσιολογική ζήλια

Σε αυτή την περίπτωση είναι το συναίσθημα που μπορεί να νιώσουν όλοι κάποια στιγμή λόγω μιας κατάστασης που τους κάνει να αισθανθούν ότι κάτι τους λείπει ή ότι κάτι σημαντικό απειλείται να χαθεί από τη ζωή τους.

Για παράδειγμα, ένας άντρας μπορεί να νιώσει ότι δεν είναι όλα δεδομένα και οτιδήποτε μπορεί ν’αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη όταν βλέπει τη σύντροφό του να μιλάει μ’έναν συνάδελφό της και να γελάνε. Όμως, άμεσα θα καταλαγιαστεί αυτό το αίσθημα σκεφτόμενος και φέρνοντας στην επιφάνεια την εμπιστοσύνη που τρέφει για το πρόσωπο της συντρόφου του και τα θετικά της γνωρίσματα. Έτσι, αναγνωρίζει ότι τίποτα μπορεί να μην είναι δεδομένο αλλά παράλληλα ότι δεν έχει νόημα να σκέφτεται συνέχεια τις απειλές αλλά το πως εκείνος κι εκείνη ως ζευγάρι θα λειτουργήσουν για να αισθάνονται αμοιβαία ασφάλεια. 

Νευρωτική ζήλια

Εδώ δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη και ορατή απειλή αλλά η ζήλια πηγάζει από αισθήματα ενοχής του ατόμου τα οποία προβάλλονται στο/η σύντροφο. Με άλλα λόγια, το άτομο που ζηλεύει δεν αισθάνεται σίγουρο για τον εαυτό του και τη δική του δυναμική απέναντι σε πειρασμούς κι έτσι μέσω του μηχανισμού της προβολής μεταφέρει αυτά τα χαρακτηριστικά και τα αισθήματα στο άλλο άτομο και νιώθει ότι το άλλο άτομο τα εκπέμπει, δεν τα αναγνωρίζει δηλαδή στον ίδιο αλλά πιστεύει ότι τα φέρει και είναι κομμάτι του άλλου ατόμου και δείχνει ζήλια για υποτιθέμενες / ενδεχόμενες απειλές και καταστάσεις. 

Παθολογική ζήλια

Εδώ το αίσθημα της ζήλιας συνδέεται με την άνευ ορίων πίστη ότι υπάρχει απιστία. Το άτομο που εξωτερικεύει ζήλια καταλήγει να λειτουργεί ως detective, προσπαθώντας αεναώς να βρει αποδείξεις και τεκμήρια για τις υποθέσεις του. Βρίσκεται σε μια συνεχόμενη ταραχή και αναζήτηση νιώθοντας μεγάλη και απροσπέλαστη συναισθηματική ανασφάλεια. 

Γιατί αισθάνομαι ζήλια όμως; Τι δηλώνει/κρύβει η ζήλια μου;

Η ζήλια έρχεται να δηλώσει χαμηλή αυτοεκτίμηση – αυτοπεποίθηση, ανασφάλεια και ενοχή. Δεν αισθάνομαι καλά με τον εαυτό μου, δεν έχω εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μου, στην ανεξαρτησία μου, φοβάμαι το χωρίς εκείνον/η, φοβάμαι την απόρριψη, την έλλειψη αποδοχής και εκτίμησης. Η ζήλια αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου μέσα σε κάθε διαπροσωπική σχέση. 

Από που πηγάζουν όλα αυτά τα αισθήματα; Πώς έφτασαν όλα αυτά τα συναισθήματα να φωλιάζουν και να μεγαλώνουν μέσα μου;

Όλα αυτά είναι πιθανό να ξεκινάνε από την παιδική μας ηλικία και τη συναισθηματική σχέση που αναπτύχθηκε ή όχι με τους γονείς μας.

Αν δεν καλύπτονταν οι συναισθηματικές μας ανάγκες από τα πιο κοντινά πρόσωπα φροντίδας, τότε είναι πιθανό πως έχουμε εξελιχθεί σε ενήλικες με συναισθηματικά κενά.

Συγκεκριμένα, πιστεύουμε ότι δεν αξίζουμε αποδοχής και αγάπης, γινόμαστε καχύποπτοι και δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε ότι ένα άλλο άτομο μας δείχνει αληθινά συναισθήματα.

Όταν κάτι δεν καλύπτεται, φωλιάζει μέσα μας ένα κενό και παραμένει ανοιχτό μέχρι να μπορέσει να γεμίσει.

Έτσι, τα συναισθηματικά κενά από τις σχέσεις με τους γονείς μας ή τα πιο κοντινά πρόσωπα φροντίδας μεταφέρονται στις σχέσεις με τους φίλους, τους συνεργάτες/συναδέλφους και φυσικά τους συντρόφους μας. Αναζητούμε αεναώς την αποδοχή ώστε να μπορέσουμε να βρούμε τη συναισθηματική ασφάλεια που δεν καταφέραμε να βρούμε ως παιδιά. Αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως ανίκανο και ανάξιο να αγαπηθεί και τους άλλους ως άτομα ανάξια εμπιστοσύνης. Έτσι, προσκολλώμαστε στις σχέσεις μας και το οποιοδήποτε άτομο μπορεί να αποτελέσει για εμάς πομπό αγάπης.

Είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας ότι αυτό που εκπέμπουμε είναι και αυτό που έλκουμε ταυτόχρονα. Αν δεν πιστεύουμε εμείς στον εαυτό μας, αν νιώθουμε ανάξιοι και ανίκανοι ν’αγαπηθούμε, τότε είναι επόμενο κι εύλογο αυτό να κατακλύζει όλη μας την προσωπικότητα και να είναι αυτό που πιστεύει και ο φίλος-συγγενής-συνεργάτης-σύντροφος για εμάς. 

Όταν οι συναισθηματικές ανάγκες της παιδικής ηλικίας καλύπτονται

τότε εξελισσόμαστε σε άτομα με αυτοπεποίθηση, με το αίσθημα του ‘αξίζω’.

Συνεπώς, εξελισσόμαστε σε αυθύπαρκτες προσωπικότητες, με ανεπτυγμένες δυνάμεις για να στέκονται στα πόδια τους και να κυνηγάνε αυτό που θέλουν με σιγουριά. 

Φυσικά, αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν άτομα που έχουν επιδείξει μεγάλη ψυχική ανθεκτικότητα σε αντίστοιχες καταστάσεις και έχουν αναπτυχθεί σε ενήλικες με εύρωστα ψυχικά κορμιά. Στην πλειονότητα όμως φαίνεται πως η ζήλια πηγάζει και έχει εδραιωθεί λόγω μη καλυμμένων συναισθηματικών αναγκών της νηπιακής και παιδικής ηλικίας. 

Βιολογικές καταβολές…

εξηγούν ότι το αίσθημα της ζήλιας εξαρτάται από τα επίπεδα της ορμόνης της ωκυτοκίνης. Πολλές φορές γίνεται λόγος γι αυτή, ως η ορμόνη της αγάπης και της αγκαλιάς. Στην ουσία πρόκειται για ορμόνη του στρες, η οποία όταν έχουμε αρνητικές συνδέσεις και εμπειρίες μας βοηθά να αναζητάμε βοήθεια και καλύτερες συναισθηματικές επαφές. Έτσι οι αρνητικές εμπειρίες επηρεάζουν αυτή την ορμόνη και οδηγεί το άτομο να αισθάνεται μια ταραχή και ότι κάτι πρέπει ν’αλλάξει. 

Για όλα υπάρχει λύση αρκεί να θέλουμε να τη δούμε και να προσπαθήσουμε για την αλλαγή. 

Τι μπορώ να κάνω;

Η ζήλια αφορά τον τρόπο με τον οποίο βιώνω τον εαυτό μου, επομένως είναι αδήριτης σημασίας ν’αναγνωρίσω ότι ζηλεύω. 

Η αναγνώριση του προβλήματος είναι το ήμισυ της λύσης του. 

Έπειτα είναι σημαντικό να το εξερευνήσω, να καταλάβω τι είναι αυτό που πυροδοτεί τη ζήλια, να κατανοήσω τόσο τις παρούσες όσο και τις παρελθούσες καταβολές, ώστε να μπορέσω να ξετυλίξω το κουβάρι της ιστορίας και να βρω την αφετηρία της νέας διαδρομής προς τη λύση, προς τη συναισθηματική ασφάλεια και την ευχαρίστηση των συναισθηματικών μου σχέσεων/δεσμών. 

Μπορώ να μιλήσω και να ζητήσω βοήθεια γι’αυτό που νιώθω όταν ζηλεύω. Δεν χρειάζεται ντροπή αλλά ειλικρινή στάση απέναντι σε αυτό που βιώνω, ώστε να προσπαθήσω μαζί με τους σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή μου να φτιάξουμε πιο υγιείς σχέσεις. 

Μέσα από τη συζήτηση με τον εαυτό μας, με τους σημαντικούς άλλους στη ζωή μας, με ένα ψυχολόγο μπορώ να:

• εξετάσω την εγκυρότητα και την ορθότητα αυτών που σκέφτομαι, νιώθω και πράττω

• ανακαλύψω εναλλακτικούς τρόπους με τους οποίους μπορώ να δω μια κατάσταση και να αντιμετωπίσω έναν άνθρωπο.

Τα συναισθήματα, οι σκέψεις και οι συμπεριφορές μας που πυροδοτούνται από καταστάσεις λειτουργούν σ’έναν φαύλο κύκλο.

Πολλές φορές μας κάνει να νιώθουμε ότι είμαστε εγκλωβισμένοι σε αυτόν και αναπαράγουμε το ίδιο μοτίβο συναισθημάτων, σκέψεων και συμπεριφορών. Νιώθουμε αδύναμοι να κάνουμε βήματα εκτός του κύκλου και να δράσουμε διαφορετικά.

Η ζήλια εδράζεται μέσα σ’έναν τέτοιο κύκλο.

Καλούμαστε να τον σπάσουμε και να τον εμποτίσουμε με μια ποικιλία από διαφορετικές συναισθηματικές εκφάνσεις. Έτσι, μπορούμε να ζούμε απρόσκοπτα την κάθε στιγμή με τον κάθε άνθρωπο δίπλα μας. 

Δοκίμασε!

Την ώρα που το αίσθημα της ζήλιας έχει φτάσει στο αποκορύφωμά του μέσα σου, να πεις ένα ‘στοπ’ στον εαυτό σου. Μπορείς να απομακρυνθείς σε ένα άλλο δωμάτιο ή χώρο ή να βγεις έξω να περπατήσεις, να πάρεις μερικές βαθιές ανάσες. Δηλαδή, να κάνεις κάτι που ξέρεις ότι λειτουργεί ως χαλαρωτικό στον εαυτό σου. Προτείνω να δεις και κάποιες εφαρμογές – applications – για mindfulness ή/και να διαβάσεις γύρω από αυτή τη θεματική. Δίνονται χρήσιμες συμβουλές τεχνικών χαλάρωσης και καλύτερης σύνδεσης με το σώμα και την ψυχή σου. Έτσι, να αναλογιστείς κατά πόσο η ζήλια σου έχει πραγματική κι αληθινή βάση. Μπορείς να τηλεφωνήσεις σε κάποιον δικό σου που ξέρεις ότι θα είναι εκεί για να σε ακούσει και να συζητήσετε μαζί την ορθότητα όσων σκέφτεσαι.

Ένα ακόμα tip:

Να έχεις έτοιμα γραμμένα στο κινητό σου ή σε μια ατζέντα που ενδεχομένως κρατάς πάντα μαζί σου, φράσεις και λόγια. Από εκείνα που θα λειτουργήσουν ως υπενθύμιση των ορθών και ρεαλιστικών σκέψεων. Αυτές με τις οποίες στοχεύεις να ανταλλάξεις τις σκέψεις και τα συναισθήματα ζήλιας. 

Αναγνώρισε, εξερεύνησε, διερεύνησε την εγκυρότητα και την ορθότητα αυτών που σκέφτεσαι, αισθάνεσαι και πράττεις. Μίλησε και ζήτα στήριξη όποτε το χρειαστείς! Το αξίζεις! Υπάρχει λύση, άνοιξε διάπλατα τα μάτια, την καρδιά και το μυαλό και άσε τον εαυτό σου να οδηγηθεί σ’ένα καινούριο, διαφορετικό μονοπάτι! 

Όλα θέλουν χρόνο, θέληση και υπομονή. Μην περιμένεις θαύματα εν μια νυκτί!

Χρειάζεται αρετή και τόλμη να εγκαταστήσεις κάτι καινούριο πάνω σε κάτι άλλο που είναι εδραιώμενο χρόνια μέσα σου και γύρω σου.

Το ταξίδι μπορεί να είναι μακρύ αλλά είναι είναι στο χέρι σου να το κάνεις όμορφο και ξεχωριστό! Υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να σου κρατήσουν το χέρι και να ξεκίνησετε μαζί το ταξίδι αυτό! Μην αυτομαστιγώνεσαι! Αξίζεις κάθε καλό! 

Σ’ευχαριστώ για το χρόνο σου.

Είμαι εδώ ό,τι χρειαστείς.

Μιχαέλα